Alkoholizm jest skomplikowaną chorobą o charakterze nawrotowym. Wiele osób zastanawia się, jak to jest, że alkoholik albo nie chce się leczyć, albo nawet po przejściu przez długie leczenie i wytrwaniu w trzeźwości przez wiele lat i tak wraca do picia. Co więcej, nierzadko taki alkoholik wręcz usprawiedliwia swoje picie lub wypiera swój nałóg. Za to wszystko odpowiadają mechanizmy obronne alkoholika – z naszego artykułu dowiesz się, czym te mechanizmy są.
Alkoholik – co kryje się pod tym pojęciem?
Alkoholik to ktoś, kto zmaga się z problemem uzależnienia od alkoholu. Nie jest więc w stanie powiedzieć sobie „stop”, nierzadko nawet w najgorszym momencie, ponieważ rządzą nim skomplikowane mechanizmy tej choroby.
Należy mieć świadomość, że alkoholizm to zaburzenie psychiczne o charakterze nawrotowym i jest chorobą przewlekłą. Oznacza to, że chory nawet do końca życia może zmagać się z tym problemem, a jedyną jego szansą na pozostanie w abstynencji jest ciągła walka z nałogiem, samoświadomość i nauka, jak należy sobie z tym radzić.
Podkreślmy, że efektywność tej walki w największej mierze może przynieść przede wszystkim przebycie odpowiedniej terapii od uzależnień, podczas której alkoholik pozna istotę tej choroby od podszewki, zda sobie sprawę z istnienia różnych wyzwalaczy – oraz z tego, co dla niego takim wyzwalaczem może być, a także nauczy się zarządzania swoimi emocjami i trudnymi sytuacjami tak, aby jak najefektywniej zapobiegać nawrotom choroby.
Niezwykle ważne w chorobie alkoholowej jest świadomość istnienia skomplikowanych mechanizmów obronnych alkoholika, które dla otoczenia mogą wydawać się absurdalne, zwłaszcza w obliczu licznych poważnych i niezwykle negatywnych konsekwencji nałogu alkoholowego. Mechanizmy te powodują, że alkoholikom trudno jest spojrzeć obiektywnie na swoją sytuację i w ogóle wyrazić chęć podjęcia walki z nałogiem.
Konsekwencje nałogu alkoholowego
Alkoholizm to nie tylko picie alkoholu bez kontroli i opamiętania, ale przede wszystkim również wszystkie skutki tak kompulsywnego spożywania alkoholu. Konsekwencje te są z reguły poważne i odnoszą się do naprawdę wielu sfer naszego życia. Nierzadko nie dotyczą zresztą jedynie osoby uzależnionej, ale też jego rodziny i najbliższych – partnera, dzieci, a także rodzeństwa czy przyjaciół.
Nic więc dziwnego, że wiele osób zadaje sobie pytanie, dlaczego alkoholik nie przestaje pić pomimo problemów, jakie nałóg ten za sobą niesie. Alkoholizm potrafi zrujnować całe życie:
Problemy w życiu prywatnym. Alkoholizm, jak już powiedzieliśmy, wpływa nie tylko na osobę uzależnioną. Choroba oddziałuje na wszystkie osoby z najbliższego otoczenia alkoholika. Najczęściej cierpią oczywiście domownicy, tacy jak partner czy dzieci, gdyż to oni narażeni są na bezpośrednie skutki życia z osobą uzależnioną od alkoholu.
Alkohol wpływa na zachowanie alkoholika, na wiele aspektów jego życia i kładzie się cieniem na życiu całej jego rodziny – powoduje obawy, strach i niepewność u jego najbliższych. Efektem tego mogą być trudne do wyleczenia traumy osób z najbliższego otoczenia, co najbardziej widać to na przykładzie dzieci, które dorastają w domach dotkniętych problemem alkoholowym i u których nierzadko rozwija się syndrom DDA (syndrom Dorosłego Dziecka Alkoholika), co najczęściej wymaga długiej pracy na terapii.
Nie bez powodu więc życiem rodzinnym w domach alkoholowych rządzą dramaty i konflikty, a część rodzin zostaje rozbitych. Jeśli u partnera nie rozwinie się współuzależnienie od alkoholu, to bardzo często alkoholik, który nie chce się leczyć, prędzej czy później zostaje całkiem sam.
- Problemy w życiu zawodowym. Alkoholikom bardzo trudno powiedzieć sobie „stop”, zwłaszcza w bardziej zaawansowanych fazach choroby. Prędzej czy później uzależnienie przekłada się również na sferę zawodową alkoholika – osoba uzależniona może przestać stawiać się w miejscu pracy z powodu picia lub coraz częściej brać dzień z urlopu na odchorowanie kaca. W skrajnych przypadkach, gdy alkoholik mimo wszystko boi się utraty posady za niestawianie się w pracy lub pragnie zachować pozory normalności, taka osoba może nawet pojawiać się w pracy pod wpływem alkoholu. Tak czy inaczej, sytuacja może rozwinąć się w kierunku wyrzucenia z pracy – w niektórych przypadkach nawet w trybie natychmiastowym i dyscyplinarnym. To z kolei może przyczynić się do powstania problemów finansowych.
- Problemy zdrowotne. Nie jest tajemnicą, że alkohol wykazuje szkodliwe i wyniszczające działanie dla naszego organizmu. Toksyny, które uwalniają się do organizmu podczas rozkładu alkoholu, sprzyjają obumieraniu różnych komórek w organizmie i przyczyniają się do wyniszczenia organów, takich jak wątroba, trzustka czy mózg, do ich niewydolności i wielu chorób – na przykład marskości wątroby, ostrego zapalenia trzustki czy atrofii mózgu. Spożywanie nadmiernych ilości alkoholu może prowadzić również do ostrego zatrucia alkoholowego, czyli zapaści. Dalekosiężnie każde nadmierne spożywanie alkoholu może wiązać się nie tylko z druzgocącym wpływem na zdrowie, ale nawet z ryzykiem śmierci.
W kontekście wszystkich konsekwencji spożywania nadmiernych ilości alkoholu i nałogu alkoholowego warto podkreślić, że skutki te mogą paradoksalnie powodować pogłębienie się problemu alkoholowego. Jeśli alkoholik zacznie zmagać się z problemami w pracy lub problemami rodzinnymi, do których doszło wskutek jego picia, to może dojść do błędnego koła, gdzie alkoholik będzie próbował uciec od tych problemów w dalsze picie.
Tym bardziej zasadne wydaje się pytanie o to, dlaczego alkoholik nie przestaje pić pomimo problemów i jakie mechanizmy sprawiają, że wciąż trwa w nałogu bez chęci podjęcia walki.
Mechanizmy obronne alkoholika
Dlaczego, pomimo tych wszystkich negatywnych skutków picia, alkoholik wciąż wraca do nałogu? Alkoholizm jest chorobą nawracającą z różnych powodów. Ważnymi czynnikami w tej kwestii są mechanizmy obronne alkoholika, które sprawiają, że osoba uzależniona dalej tkwi lub powraca do nałogu – nawet po długim czasie trzeźwości.
Wśród tych mechanizmów znajdują się:
Mechanizm rozpraszania i rozdwajania „Ja”:
- poczucie rozbicia, upadku, bezradności,
- duma alkoholika,
- utrata poczucia decyzyjności i wpływu na swoje życie.
Mechanizm iluzji i zaprzeczenia:
- zaprzeczanie uzależnieniu – pozornie dość prosty mechanizm, który jednak sprowadza się do tego, że alkoholik nie dopuszcza do siebie faktu, że jest uzależniony,
- wyparcie nałogu – co związane jest z zaprzeczaniem uzależnieniu; może dojść do tego nawet po tym, jak alkoholik od dawna wie o swoim problemie,
- racjonalizacja picia – czyli inaczej usprawiedliwianie picia,
- minimalizowanie – pomniejszanie problemu, na przykład poprzez stwierdzenia takie jak: „przecież wypiłem tylko jedno piwko”,
- obwinianie – inaczej przerzucanie odpowiedzialności za swoje picie na kogoś innego.
Mechanizm nałogowej regulacji emocji:
- trudne do zinterpretowania emocje mogą jawić się jako chęć picia,
- prowokowanie sytuacji, które usprawiedliwiłyby wypicie alkoholu,
- przeświadczenie, że przykre stany emocjonalne związane są z nadejściem przyjemnych (wywołanych przez uspokojenie bądź pobudzenie, co krótkotrwale może przynieść właśnie alkohol).